कञ्चनपुर । विशेषगरी विवाह तथा शुभकार्यमा नाचिने सुदूरपश्चिमको प्रसिद्ध छलिया नाच व्यावसायिक बन्न थालेको छ । यहाँका विभिन्न समारोह, महोत्सव वा महत्वपूर्ण कार्यक्रमका लागि छलिया नाचको माग हुने गरेको छ ।
पछिल्लो समय छलिया नाच विवाहमा मात्रै नभई यहाँका विभिन्न समारोह, महोत्सव वा महत्वपूर्ण कार्यक्रममा समेत छलिया नाच प्रदर्शन हुने गरेको छ । विभिन्न ठाउँमा नाच देखाएवापत छलिया नाच्नेहरुको राम्रै आम्दानी हुने गरेको छ । महेन्द्रनगरका सुरज औजीलाई आजभोलि भ्याइनभ्याइ छ ।
उनी छलिया नृत्यका लागि सुदूरको तराइदेखि पहाडसम्म छलिया समूह लिएर पुग्ने गरेका छन् । विशेष गरी विवाह र महोत्सवका लागि छलिया नृत्यको माग आउने गरेको उनको भनाइ छ ।
पछिल्लो समय विभिन्न समारोह तथा उच्चपदस्थको स्वागतमा छलिया नृत्य प्रदर्शन हुन थालेको छ । ‘हरेक दिन छलिया नृत्यका लागि तीन–चार फोन आउँछ एक महिनाअघि नै बुकिङ हुने गरेको छ ।’ उनका अनुसार विवाह, महोत्सव तथा शुभकार्यमा छलिया नाचको माग बढेको छ ।
छलिया नृत्यमा १५ वर्षको उमेरदेखि नै लागेका सुरजले अहिले छलिया नाच नाचेरै लाखौँ आम्दानी गर्न थालेका छन् । ‘छलिया नृत्य सुदूरपश्चिमको मौलिक पहिचान हो यसको संरक्षण गर्छु भनेर लागेको हुँ’, उनले भने, ‘अहिले छलिया नृत्य व्यावसायिक रुपमा अघि बढेको छ आम्दानीको मुख्य स्रोत नै छलिया नाच हो ।’ उनले विवाह तथा महोत्सवमा छलिया नृत्यको ३० हजारदेखि ५० हजार रुपैयाँसम्म शुल्क लिने गरेको बताए ।
उनले आफ्नो १२ जनाको टिमको आम्दानीको मुख्य स्रोत छलिया नृत्य रहेको बताए । उनले विवाह र महोत्सवमा छलिया नाच देखाउनका लागि कञ्चनपुर, कैलाली र पहाडको बैतडीसम्म पुग्ने गरेको बताए ।
अहिले सुदूरपश्चिम प्रदेशका विभिन्न ठाउँमा विवाह तथा महोत्सवहरूमा छलिया नृत्यको माग हुने गरेको ७० वर्षीया मोहनराम औजीले बताए । उनले आफूले १२ वर्षको उमेरदेखि छलिया हुड्केली नाच नाच्न थालेको बताए । ‘म ७० वर्षको भएँ । अहिले मेरो छोरालाई संयोजक बनाएको छु उसले दैनिक नौ वटा छलिया नृत्यको टिमको ठेक्का लिने गरेको छ यति धेरै माग छ ।’
उनले छलिया नाच देखाउँदा ढाल, तरबार र छलियाको पहिरन निकै महँगो हुने गरेको बताए ।
अहिले विभिन्न ठाउँमा छलिया नाच्नेले समूह नै बनाएर नाच्ने र गाउने गरेका छन् ।
छलिया नाचमा सुदूरपश्चिमको विशेष पहिचान र मौलिकता रहेको लोक साहित्यका जानकारहरू बताउँछन् । सुदूरपश्चिममा नृत्य गर्नुलाई छलो खेल्नु पनि भन्ने गरेको र नृत्य गर्ने तथा छलो खेल्ने व्यक्तिलाई छलिया भनिने लोक साहित्यका जानकार कविराज भट्टले जानकारी दिए । उनले छलिया नृत्य सुदूरपश्चिमको मौलिक नृत्य रहेकाले पछिल्लो समय व्यावसायिक रुपमा अघि बढेको बताए ।
छलिया नृत्यमा स्थानीयस्तरमै बनेका लोकबाजा प्रयोग हुन्छन् । छलिया नृत्यमा दमाहा, झ्याली, विगुल, मसक, हुड्कोलगायत बाजागाजाको प्रयोग गरिन्छ ।
छलिया नाचमा नाच्ने व्यक्तिको विशेष नृत्य पहिरन हुन्छ । टाउकोमा विशेष किसिमले मखमलको पगडी लगाइन्छ । छलियाको कम्बरमा विशेष किसिमको कपडाको पेटी पनि हुन्छ ।। एक हातमा ढाल र एक हातमा तरबार लिइ छलिया नृत्यको प्रदर्शन हुने गर्दछ ।
